Maxime
Prévot

De wereld verandert. En dat gebeurt in een ongelooflijk tempo. Geopolitieke verschuivingen worden scherper, terwijl diplomatie steeds meer transactioneel wordt. Het multilateralisme staat onder ongeziene druk, waardoor de mondiale orde – tot nu toe gebaseerd op respect voor het recht – diepgaand en blijvend wordt verstoord. Handels- en tariefoorlogen dwingen ons om ons netwerk van partners te herdenken en onze actieradius en invloed te diversifiëren, terwijl we tot nu toe eerder kozen voor een concentratiestrategie, onder andere in Afrika, waar we uiteraard sterk aanwezig willen blijven. Gewapende conflicten nemen toe, bereiken nu ook de grenzen van Europa en leiden tot een massale heroriëntatie van verschillende strategische economische sectoren. De ontwikkelingssamenwerking wordt wereldwijd geconfronteerd met budgettaire besparingen, die – naast geopolitieke factoren – noodzaken tot een herziening van de manier waarop we optreden.

Voor het eerst in decennia worden Ontwikkelingssamenwerking en Buitenlandse Zaken samengebracht onder één enkele ministeriële verantwoordelijkheid. Dat biedt de kans om de prioriteiten van beide domeinen beter op elkaar af te stemmen en zo het Belgische buitenlandse beleid veel coherenter te ondersteunen.

Al die elementen maakten duidelijk dat ons netwerk van diplomatieke posten opnieuw moest worden geëvalueerd – een oefening die al 12 tot 15 jaar niet meer was uitgevoerd, wat in geopolitieke termen een eeuwigheid is.

Daarom heeft Maxime Prévot, vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken, Europese Zaken en Ontwikkelingssamenwerking, een breed reflectieproces gelanceerd om het Belgische netwerk van diplomatieke posten te optimaliseren. Op basis van die oefening heeft hij beslist om een twintigtal posten te versterken, 5 nieuwe posten te openen en 8 posten te sluiten, zodat België kan beschikken over een uitgebreid, ambitieus, veerkrachtig en toekomstgericht diplomatiek netwerk.

Diplomatieke posten spelen een cruciale rol bij het ondersteunen en verdedigen van de belangen van België en van Belgen in het buitenland. Via die posten kunnen we onze burgers en onze bedrijven bijstaan, maar ook een sleutelrol spelen op politiek en economisch vlak, in domeinen gaande van veiligheid tot migratie en energie. Ze zijn bovendien een essentieel onderdeel van onze ontwikkelingssamenwerking.

België beschikt vandaag al over een uitgebreid diplomatiek netwerk wereldwijd. De bedoeling was dus om het te optimaliseren, zodat ons land een toekomstgericht netwerk krijgt en sterker aanwezig is op de plaatsen waar onze belangen op het spel staan en waar onze aanwezigheid de grootste meerwaarde biedt.

De beslissing omvat zowel de opening van 5 nieuwe posten als de versterking van verschillende bestaande posten, maar ook de sluiting van 8 posten. Die sluitingen doen geen afbreuk aan het belang dat we blijven hechten aan onze bilaterale relaties met de betrokken landen. Het is geenszins het einde van onze diplomatieke relaties. Integendeel: we zullen onze relaties op een andere manier organiseren – via posten in buurlanden of via het werk van speciale gezanten. We zullen in die landen niet afwezig zijn; we zullen er anders aanwezig zijn. Belangrijk is ook dat we ervoor zorgen dat de kwaliteit van de dienstverlening aan Belgische burgers niet wordt aangetast.

De veranderingen worden geleidelijk ingevoerd in de loop van 2026 en 2027. De minister zal erop toezien dat de betrokken teams – te beginnen met de posten die moeten sluiten – de nodige ondersteuning krijgen tijdens deze overgang.

Het zou verleidelijk kunnen zijn om achter deze strategische herpositionering van onze diplomatieke posten een zuivere budgettaire besparingsoefening te zien. Maar dat zou een verkeerde conclusie zijn.

Om te beginnen heeft minister Prévot, in zijn rol als verantwoordelijke voor een veiligheidsdepartement, erop toegezien dat ons netwerk van diplomatieke posten niet wordt onderworpen aan een lineaire jaarlijkse besparing van bijna 2%. Dat is volledig in lijn met de onrustige internationale context, die meer dan ooit vraagt om investeringen in diplomatie en preventief werk, naast de verhoogde defensie-uitgaven.

Daarnaast geldt dat, hoewel bepaalde posten worden gesloten, tegelijk nieuwe posten worden geopend, zodat ons netwerk beter aansluit bij de strategische uitdagingen van vandaag en de komende jaren.

Ten slotte zal het positieve budgettaire saldo dat voortvloeit uit de verhouding tussen sluitingen en openingen opnieuw worden geïnvesteerd, waardoor middelen vrijkomen die ons huidige netwerk dringend nodig heeft om verschillende teams te versterken. Sommige ambassades werken immers met zo’n klein personeelsbestand dat hun werking zowel in kwantiteit als kwaliteit onder druk staat. Net in deze periode moeten we diplomatiek sterker staan en onze belangen verdedigen in geopolitiek gevoelige of strategische regio’s.

Dat biedt ook de kans om een pool van “vliegende diplomaten” op te richten – een soort “rescue pool” – die tijdelijk kunnen worden ingezet om posten te ondersteunen bij ongeziene crisissituaties, langdurige ziekte, of ter vervanging tijdens een zwangerschaps- of ouderschapsverlof. Wanneer er maar twee diplomaten op een post aanwezig zijn en één daarvan wegvalt, is de impact enorm.

De enige drijfveer achter de maatregel is dus een strategische heroriëntatie.

De kracht van een diplomatiek netwerk schuilt in de langetermijnwerking ervan. Een tijdelijke actualiteit mag nooit de doorslag geven om een post te openen of te sluiten. Beslissingen moeten worden genomen met een horizon op middellange en lange termijn.

Omgekeerd mag het argument “we zijn daar altijd aanwezig geweest” geen reden zijn om de noodzaak van een post niet opnieuw te evalueren. De geschiedenis van een diplomatieke aanwezigheid moet een troef voor de toekomst zijn, geen alibi om kost wat kost te blijven.

We moeten ook durven inzetten op regio’s die sterk in ontwikkeling zijn, om bij te dragen aan hun economische groei.

De beslissing van vandaag is gebaseerd op een maandenlange analyse door de FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Daarbij werden verschillende criteria in aanmerking genomen: onze politieke en economische belangen, onze veiligheid, de doelstellingen van onze ontwikkelingssamenwerking, de consulaire noden, de operationele vereisten en hun kostprijs (personeel, gebouwen), evenals externe factoren zoals de aanwezigheid van de gefedereerde entiteiten of van partners zoals Defensie, de federale politie of de Dienst Vreemdelingenzaken.

Daarnaast volgt het versterken van ons netwerk een kompas dat ons in deze turbulente tijden maximale geloofwaardigheid en effectiviteit moet geven via een buitenlandse actie gebaseerd op de drie D’s: Diplomatie, Ontwikkeling en Defensie. De komende budgettaire discussies zullen daarvoor van groot belang zijn.

De keuze die vandaag wordt gemaakt, vloeit voort uit een strategische reflectie over de positie van België op het wereldtoneel, in een internationale omgeving die sterk in beweging is. Dat is een oefening in coherentie met ons buitenlandbeleid en met de ambities van België, via een betere spreiding van middelen en capaciteiten. Ze laat België niet alleen toe om zijn stem en rol internationaal te versterken, maar vergroot ook ons vermogen om de uitdagingen van vandaag en morgen het hoofd te bieden. Het gaat erom vooruit te kijken, ambitie te tonen voor ons land en de rol van onze diplomatie voor de toekomst uit te tekenen.

Europa

Europa is een van de belangrijkste pijlers van onze welvaart en veiligheid. We zijn er sterk vertegenwoordigd en we blijven absolute prioriteit geven aan de verdediging van onze belangen binnen de Europese Unie en op het bredere Europese continent.

We zullen onze relaties met de Baltische staten versterken door bijkomende middelen toe te kennen aan de verschillende posten die deze landen opvolgen.

De Balkan is een cruciale regio op het vlak van veiligheid, migratie en economische kansen. Het is een regio die erop gericht is om lid te worden van de Europese Unie, een ambitie die wij ten volle ondersteunen. Daarom openen we een ambassade in Tirana, een schakel die al lange tijd ontbrak in ons netwerk. Daarnaast reorganiseren we onze aanwezigheid in de regio verder door onze post in Sarajevo te sluiten.

Afrika

Afrika is een cruciaal continent voor de toekomst van Europa en van België. De jonge bevolking, de groeiende ondernemingszin en de kansen om de wereldwijde energie- en klimaattransitie op het continent waar te maken, moedigen ons aan om moderne en wederzijds voordelige partnerschappen uit te bouwen die onze relaties met Afrikaanse partners versterken en verdiepen. We moeten er sterk aanwezig zijn, zowel uit overtuiging en gedeelde waarden, als om te werken aan het behoud van mondiale publieke goederen zoals stabiliteit, gezondheid en klimaat. België kan er eerlijke partneraanbiedingen doen die verschillen van modellen die gericht zijn op het innemen van grondstoffen. De Afrikaanse bevolking zal tegen 2050 bijna verdubbelen; de noden zijn enorm, en de daaruit voortvloeiende geopolitieke uitdagingen evenzeer.

Om onze institutionele relaties te versterken, ons geloof in multilateralisme te bevestigen en het belang van regionale integratie te onderstrepen, benoemen we een Permanent Vertegenwoordiger bij de Afrikaanse Unie met observatiestatuut in Addis Abeba, naast onze Ambassadeur in Ethiopië.

West-Afrika blijft een bijzonder belangrijke regio. Ons netwerk daar is gericht op een combinatie van economische en diplomatieke belangen en op mondiale publieke goederen. We leggen de nadruk op Ghana, Ivoorkust, Benin, Nigeria en Senegal door verschillende bestaande posten te versterken om deze landen beter op te volgen. Onze post in Conakry sluiten we, maar we maken de toegang tot Belgische consulaire diensten in Guinee wel eenvoudiger.

In de Sahel sluiten we onze ambassade in Bamako. Onze aanwezigheid daar wordt vandaag sterk gehinderd door zware operationele en veiligheidsbeperkingen. Dat betekent echter niet – net zomin als voor andere sluitingen – dat we onze relaties met Mali opgeven; Mali blijft een sleutelactor in de regio. We zullen onze relaties op een andere manier onderhouden, steeds bewust van het belang van de regio. Dit vergt een blijvend engagement van onze diplomatieke diensten om bedreigingen te anticiperen en nieuwe partnerschapskansen te grijpen. We houden daarom twee posten in de centrale Sahel aan: Ouagadougou en Niamey, en we bevestigen de cruciale rol van onze Speciaal Gezant voor de Sahel om een geïntegreerde en regionale aanpak te bewaren. Onze Ambassadeur in Ouagadougou zal ook belast zijn met onze relaties met de Malinese autoriteiten.

In het zuiden van het continent diversifiëren we onze partnerschappen door een ambassade te openen in Windhoek. Namibië biedt nieuwe en interessante kansen, onder meer inzake energietransitie en havenontwikkeling, die we willen benutten. Ons diplomatiek bureau in Mozambique sluiten we. Dat land wordt voortaan opgevolgd door onze ambassade in Pretoria.

In de regio van de Grote Meren versterken we onze ambassade in Kinshasa, zodat we de economische dynamieken beter kunnen opvolgen, onder meer de ontwikkelingscorridors en nieuwe opportuniteiten. Ook de post in Brazzaville in de Republiek Congo krijgt extra middelen en zal bevoegd worden voor Gabon en Equatoriaal-Guinea.

België onderhoudt al jarenlang een partnerschapsrelatie via onze ontwikkelingssamenwerking met Guinee, Mali en Mozambique. De sluiting van deze posten betekent geenszins dat middelen voor samenwerking worden afgebouwd. Integendeel, we blijven samenwerken met deze landen via verschillende instrumenten en kanalen. Samen met de lokale autoriteiten en betrokken actoren zorgen we voor een geleidelijke en vlotte overdracht van de bestaande programma’s naar een nieuwe manier van samenwerken, waarbij ontwikkelingssamenwerking en buitenlands beleid nauwer op elkaar worden afgestemd.

Amerika

Op het Amerikaanse continent zijn we aanwezig in de belangrijkste economische centra in de Verenigde Staten, Midden-Amerika en Latijns-Amerika.

Nieuwe uitdagingen, waaronder de strijd tegen internationale georganiseerde misdaad, maken het nodig dat we onze capaciteit versterken in Panama en Chili. Onze ambassade in Havana sluiten we echter. De consulaire bijstand voor Belgische toeristen in het Caribisch gebied wordt voortaan verzekerd vanuit Panama-Stad.

In Brazilië sluiten we het consulaat-generaal in Rio de Janeiro, waardoor onze aanwezigheid zich concentreert op onze posten in Brasilia en São Paulo.

Daarnaast wordt het noodzakelijk dat België – naast een verdere diversifiëring van onze relaties met de Verenigde Staten en Canada, die beide belangrijke bondgenoten blijven – meer aandacht en interesse besteedt aan het Zuid-Amerikaanse continent. We zullen een vernieuwde en ambitieuze globale strategie ontwikkelen, rekening houdend met het grote partnerschapspotentieel met landen in Midden- en Latijns-Amerika, dat door onze diplomatie tot nu toe onvoldoende benut werd.

Midden-Oosten

Ons netwerk in het Midden-Oosten sluit in grote mate aan bij onze strategische doelstellingen. Toch zullen we, om onze diplomatieke relaties met de Golfstaten te verdiepen, onze ambassades in Riyad en Doha versterken. We openen ook een nieuwe ambassade in Muscat om onze diplomatieke relaties met het Sultanaat Oman te versterken en om nieuwe economische kansen te benutten waarvoor Belgische economische actoren ons al lange tijd benaderen. Daartegenover staat dat we onze ambassade in Koeweit-Stad zullen sluiten.

Ten slotte, gezien de snelle veranderingen in het Midden-Oosten en rekening houdend met de veiligheids- en migratievraagstukken, evenals de economische mogelijkheden rond wederopbouw, stabilisatie en de geleidelijke overgang naar een inclusiever bestuur, zullen we een ambassadeur voor Syrië benoemen, met residentie in Beiroet.

Azië

Azië, een motor van economische groei en technologische vooruitgang, biedt een belangrijk potentieel voor België. We zijn daar al goed vertegenwoordigd en we zullen onze ambassades in New Delhi, Manilla en Kuala Lumpur versterken, maar ons consulaat-generaal in Guangzhou sluiten, terwijl we onze post in Peking verder versterken.

Centraal-Azië biedt belangrijke strategische kansen, met name dankzij de ontwikkeling van de Trans-Kaspische corridor (“nieuwe zijderoute”). Het is een regio in volle expansie, waar België zich sterker moet positioneren. Het is ook een regio met hoog potentieel, gelegen in een cruciale geopolitieke zone, omringd door China, Rusland, Pakistan, India, Iran en Afghanistan. Het is een strategische gok op de toekomst van een regio die in het komende decennium een sterke ontwikkelingsgroei zal doormaken. Verschillende buitenlandse machten hebben dat goed begrepen en investeren er massaal. Daarom openen wij een ambassade in Tasjkent, in Oezbekistan.

Door te investeren in een sterk, duurzaam en op duidelijke strategische prioriteiten gericht netwerk van diplomatieke posten, kan België sterker wegen op het internationale toneel en zijn belangen en veiligheid nog beter verdedigen. De nieuwe structuur van ons netwerk zal ons in staat stellen om de uitdagingen van vandaag én morgen doeltreffend aan te pakken.

“Het netwerk van Belgische diplomatieke posten speelt een cruciale rol om de stem van ons land te laten horen op het internationale toneel en om de veiligheid, de belangen en de waarden van België en zijn burgers te verdedigen. Het zijn ook ‘onze ogen en oren’ ter plaatse. Dankzij onze posten begrijpen we wat er in het buitenland gebeurt, kunnen we kansen voor partnerschappen en samenwerking identificeren, maar ook bedreigingen en problematische situaties opsporen en doorgeven. De actualiteit van de voorbije maanden heeft opnieuw aangetoond hoe belangrijk dit is. Om echt zijn volle waarde te ontplooien, moet ons netwerk wendbaarder worden; het moet zich kunnen aanpassen aan de evoluerende geopolitieke context en optimaal gebruikmaken van zijn menselijke en financiële middelen in een ontwrichte geo-economische realiteit”, aldus minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot.